1

Lettre de journalistes et professionnel·les de la presse adressée à la Région Bretagne,

à Loïg Chesnais-Girard,
président

Jean-Michel Le Boulanger,
vice-président,
chargé de la culture et de la démocratie régionale

Olivier Allain,
vice-président,

chargé de l’agriculture et de l’agroalimentaire

Lena Louarn,
vice-présidente,
chargée
des langues de Bretagne

C’est la première région laitière de France. Près de la moitié de la viande y est produite. La Bretagne est au cœur du système agricole national, au cœur de tous les enjeux d’ampleur qui y sont liés : santé, environnement, social… Et pourtant, il est très difficile d’informer correctement sur un secteur omniprésent dans notre région : l’agroalimentaire.

Des journalistes sont poursuivi·es
en diffamation ou mis·es au placard pour leurs enquêtes, tandis
que d’autres, précaires, peinent à retrouver des emplois. Des
articles sont censurés, des sujets pas abordés de peur de fâcher
les annonceurs, et des subventions municipales sont coupées, comme
ce fut le cas pour une radio en pleine émission sur l’élevage
intensif.

Le cas d’Inès Léraud est
l’exemple de trop. Journaliste et co-auteure de la bande dessinée «
Algues vertes, l’histoire interdite », elle subit des pressions,
dénoncées par un comité de soutien qui s’est monté pour défendre
son travail. Le salon du livre de Quintin l’invite ? Sa venue est
annulée après l’intervention d’un élu local, également salarié
de la chambre d’agriculture des Côtes-d’Armor, comme le révèle Le
Canard enchaîné

en mars 2020. Une édition en breton de sa BD est à l’étude ?
L’éditeur Skol Vreizh y renonce, en partie « du fait de
l’influence au sein du conseil régional de personnes en charge de
l’agriculture », selon son président cité par France
3
, le 20 mai 2020.

Il est inacceptable qu’une maison
d’édition en arrive à s’auto-censurer de peur d’être sanctionnée
financièrement par la collectivité. Que doit-on y voir ? Que des
intérêts privés liés à l’agro-industrie pourraient influencer
les attributions de budgets et les décisions des représentant·es
de la région ? Il aura fallu la publication d’une tribune, le 8
mai, dans Libération
pour qu’une partie du monde culturel breton s’indigne. Une
réaction à la suite de laquelle vous, MM. Chesnais-Girard et Le
Boulanger, avez décidé d’apporter publiquement votre soutien à
la journaliste Inès Léraud. Mais les interrogations persistent
quant à la liberté réelle d’informer sur ce sujet.

Les citoyen·nes et
administré·es ont besoin d’enquêtes journalistiques qui lèvent
le voile.
La région
Bretagne, collectivité que vous présidez, ne peut laisser place au
doute quant à son attachement à la liberté d’informer et d’être
informé·es correctement. D’autant plus que le succès de l’ouvrage
« Algues vertes, l’histoire interdite », écoulé à 46.000
exemplaires, témoigne de l’intérêt croissant des citoyen·s sur
les enjeux et pratiques de l’agroalimentaire.

C’est pourquoi, par la présente,
nous, journalistes
et professionnel.les de la presse, vous demandons de :

  • Contribuer à garantir
    une information et une parole publique libre sur les enjeux de
    l’agroalimentaire en Bretagne, et veiller à ce qu’aucune
    subvention de média associatif ne soit supprimée, au motif que
    des journalistes auraient signé cette lettre. Nous y veillerons
    aussi.

  • Certifier que nous,
    journalistes, pouvons interroger en toute transparence et
    indépendance des élu·es et membres des services régionaux sur
    ces sujets chaque fois que cela est nécessaire.

  • Assurer qu’aucune maison
    d’édition ne verra ses subventions coupées, maintenant ou dans
    les prochaines années, pour avoir édité la BD d’Inès Léraud et
    Pierre Van Hove, « Algues vertes, l’histoire interdite », en
    breton et en gallo.

  • Intervenir plus
    largement pour le soutien et la restauration de lieux de formations
    universitaires à l’information en région.

Et, puisque les ministères de
l’Intérieur et de l’Agriculture ont impulsé la création des
observatoires départementaux de « l’agribashing », nous vous
demandons expressément de contribuer à la création d’un
observatoire
régional des libertés de la presse
.
Cet outil indépendant aura pour but de réunir les conditions d’une
information transparente et intelligible par tous les Breton·nes.
Il devra permettre l’écoute et la protection de journalistes qui
viendraient à être inquiété·es pour leurs travaux, et soutenir
les enquêtes en cours et à venir.

La lettre que vous avez sous les
yeux est l’expression spontanée et déterminée de journalistes
qui s’organisent pour faire la lumière sur toutes les zones d’ombre
qui entourent l’agro-industrie bretonne, et contourner les murs qui
barrent l’information des citoyen·nes. Cette initiative a reçu
le soutien enthousiaste de confrères et consœurs, de Bretagne et
d’ailleurs, qui y ont apposé leur signature. D’autres n’ont pu le
faire, craignant pour leur emploi. Une autocensure qui témoigne
d’une loi du silence que nous ne pouvons plus tolérer.

Dans l’attente de votre réponse,
veuillez recevoir nos salutations les plus distinguées,

Des journalistes et
professionnel.les de la presse


[BZHG]

Kaset
eo al lizher mañ gant kazetennerien da Rannvro Breizh,

Loïg
Chesnais-Girard
,
prezidant

Jean-Michel
Le Boulanger
, bez
prezidant e-karg eus ar sevenadur ha eus an demokratelezh rannvroel

Olivier
Allain
,
bez-prezidant e-karg eus al labour-douar ha eus ar boued ha bevañs

Lena
Louarn
,
bez-prezidantez e-karg eus yezhoù Breizh

E
Breizh eo ez eus produet ar muiañ a laezh… ha tost un hanter eus
ar c’hig e Bro-C’hall. Breizh a zo e kreiz ar sistem labour-douar
gall ha dre se emañ stag ouzh an holl zalc’hoù a ya da heul:
yec’hed, en-dro, sokial… Koulskoude
eo diaes tre kelaouiñ an dud war mod e labour ar stalioù
gounezvouedel, stalioù hag a zo hollbouezhus en hor rannvro.

Abalamour
d’o enklaskoù ez eus kaset kelaouennerien dirak ar justis en abeg
da wallvrudañ. Ul lodenn anezho a zo lakaet en o glud. Gwasoc’h a
zo evit an dra se c’hoazh rak hiniennoù ne gavont ket labour ken.
Sañsuret ez eus pennadoù-skrid. Nullet ez eus reiñ yalc’hadoù
gant ur c’huzul kêr d’ur radio peogwir ez eus bet kinniget gantañ
abadennoù diwar benn an agrokimiezh. N’hall ket an nen lakaat ar
gaoz war sujedoù zo kuit da lakaat drouk er stalioù a bae tammoù
bruderezh skignet er mediaoù… 

Istor
Ines Leraud a zo un arrouez eus ar pezh emaomp o paouez taolenniñ.
Re zo re. Kazetennerez a zo anezhi ha kenaozerez ar vandenn-dreset
« Bezhin glas, an istor mouget ». Gwask a zo bet lakaet
warni meur a wech. Kement mañ a zo bet disklaeriet gant ur c’huzul
skoazell savet a-ratozh evit souten anezhi. Pedet eo bet da vont da
gemer perzh e saloñs al levrioù e Kintin? Nullet eo bet ar
bedadenn un nebeut devezhioù araok diwar goulenn unan eus
eil-maered ar gumun… a zo goprad Kambr al labour-douar en
Aodoù-an-Arvor. Kement mañ a zo bet disklaeriet splann gant ar
gazetenn Le
Canard enchaîné
e
miz Meurzh 2020. Gant ar soñj emañ Skol Vreizh e brezhoneg da
embann ar vandenn-dreset? Divizout a ra ar renerien dilezel ar
raktres, a-benn fin ar gont, gant aon ma vefe nullet yalc’hadoù
roet gant ar Rannvro d’o stal. Kadarnaet eo bet ar c’heloù mañ
gant France
3
d’an 20 a viz
Mae.

N’haller
ket asantiñ e yafe un ti-embann betek en em sañsuriñ gant aon rak
bout kastizet gant un ensavadur lec’hel. Petra a dalv an dra se?
Hiniennoù hag a zo e liamm gant sistem ar stalioù gounezvoudel a
c’hallfe levezoniñ dilennidi ar Rannvro en o dibab politikel hag
arc’hantiñ? A-drugarez d’un destenn frank embannet gant Libération
d’an 8 a viz Mae diwar benn an afer se en deus savet an emsav
sevenadurel e vouezh. Ha c’hwi, ao. Chesnais-Girard asambles gant
ao. Le Boulanger az peus divizet harpañ Ines Leraud, ez-ofisiel.
Koulskoude n’eo ket sklaer pep tra…

Evit
mad an demokratelezh en deus afer an nen eus enklaskoù kaset gant
kazetennerien hag a zo gouest da ziskoachañ tu du hor sevenadurezh
hag hon ekonomiezh.

Da Rannvro Breizh, bremañ, da ziskouezh emañ stag ouzh ar frankiz
da gelaouiñ ha da vezañ kelaouet mat. Gant ar berzh a ra ar
vandenn-dreset « Bezhin glas, an istor mouget » e weler
awalc’h e fell d’ar geodedourien gouzout hiroc’h war mont en dro ha
techoù fall ar stalioù gounezvouedel.

Ni,
kazetennerien, a c’houlenn ganeoc’h: 

  • Gwarantiñ e c’hallo an
    nen kelaouiñ, o vezañ dieub, war gement sujed hag a denn d’ar
    stalioù gounezvouedel e Breizh. Chom hep nullañ ar yalc’hadoù
    roet d’ar mediaoù kevredigezhel war zigarez e vefe sinet al lizher
    mañ gant kelaouennerien hag a zo o labourat ganto. War evezh e
    vimp.

  • Testeniañ e c’hallimp
    ni, kazetennerien, goulennata kement dilennad ha kement den a zo o
    labourat gant servijoù ar Rannvro war ar sujedoù se… bep tro ma
    vo ezhomm. 

  • Touiñ ne vo kollet ,
    gwech ebet, e yalc’hadoù gant un ti-embann hag a lako e brezhoneg
    pe e gallaoueg ar vandenn-dreset gant Ines Leraud ha Pierre Van
    Hove, « Bezhin glas, un istor mouget ».

  • Kemer muioc’h a berzh
    evit souten hag adsevel ar stummadurioù war ar c’helaouiñ er
    skolioù meur e Breizh.

Dre
ma ‘zeus bet roet lañs da grouiñ arsellvaoù evit studiañ an
« agribashing » gant minister an diabarzh ha minister al
labour-douar e departamantoù zo e c’houlennomp ganeoc’h krouiñ,
eus ho tu, un arsellva
rannvroel da warantiñ ar frankiz da gelaouiñ
.
Pal ar benveg dizalc’h mañ a vo reiñ an tu da gelaouiñ ar
Bretonezed hag ar Vretoned gant keloù sklaer ha fraezh. Gant an
arsellva mañ e ranko bezañ gwarezet ar gazetennerien a c’hallfe
bezañ gourdrouzet abalamour d’al labour bet kaset ganto ha souten
an enklaskoù a vo renet ganto, en dazont, war ar greanterezh
gounezvouedel.

Mennet
eo ar gazetennerien a gas al lizher mañ deoc’h da labourat evit
lakaat war wel tuioù fall ar stalioù gounezvouedel a zo e Breizh.
Mont a rint hebiou an diaezamantoù a vefe savet evit mirout outo
kelaouiñ ar geodedourien. Un tamm mat a genlabourerien-ezed eus
Breizh ha eus lec’h all a zo savet a-du ganto ha diwar se o deus
sinet al lizher mañ, evit lod o c’houzout ez eus riskloù d’en
ober. Kazetennerien a zo n’o deus ket gellet sinañ al lizher en aon
da vezañ lakaet diaes deiz pe zeiz. N’hallomp ket asantiñ e
c’hallfe bezañ dañjerus, e Breizh, difenn ar frankiz da gelaouiñ. 

O
c’hortoz ur respont eus ho perzh emaomp. Trugarez deoc’h.

Kazetennerien eus Breizh ha eus Bro-C’hall

Liste des signataires : https://framaforms.org/journalistes-pour-la-liberte-dinformer-sur-lagroalimentaire-en-bretagne-1589998587/public-results